Dine Hoxha në krye të 13 mijë luftëtarëve përballë ushtrisë pushtuesve serbe
Alegoria e hollë dhe brilante e Dine Hoxhës, ka bërë të mundur që mbreti Zog t'i shpëtojë për mrekulli atentatit në Vjenë... Dhe konkretisht, ja si ka ndodhur, treguar nga goja e Isuf
Dine Hoxha Nr. 2
Atentati ndaj Mbretit në Vjenë
Si e shpëtoi Zogun, Dine Hoxha
Alegoria e hollë dhe brilante e Dine Hoxhës, ka bërë të mundur që mbreti Zog t'i shpëtojë për mrekulli atentatit në Vjenë... Dhe konkretisht, ja si ka ndodhur, treguar nga goja e Isuf Peçit, shofer i Ahmet Zogut. Në shtëpinë e Dine Hoxhës vjen Konsulli jugosllav, pikërisht në periudhën kur Zogu ndodhej në Vjenë për konsultë mjekësore. Me buzë në gaz, i huaji pyeti Dine Hoxhën: - Pas Zogut, kush do të jetë Mbret në Shqipëri? E Dine Hoxha, tepër i zgjuar, duke kuptuar gjithçka, flakë për flakë përgjigjet: - Pas Zogut, në Shqipëri nuk ka Mbret. Duke u ndarë ftohtë me Konsullin jugosllav, drejt Vjenës, Dine Hoxha nisi këtë telegram: "Ahmet Bej Zogut, Hotel "Imperial", Vjenë: "Paria e këtushme ka vendosur me therë kaun e madh. Mos i leni ta therin. Me shnet, Dine Hoxha!".
(Arkiva. Kujtime të Isuf Peçit, shofer i Ahmet Zogut)
"Letër. Fort i dashtuni, zotni Jashar Erebara! Po ju pyes për shëndetin e zotnisë tuej. Ka dashtë Allahu edhe na jemi mirë. Për sa më shkruejshi, ju faleminderit. Prefektura nuk interesohet për çështjen tonë. Ato rrogat i marrin rregullisht. Ne nuk jemi mësue me kotakçillëqe e për këtë kemi vendosë me dhanë dorëheqjen. Këtu kishte çrregullime të mëdha, në çdo pikëpamje. Prefekti ju thoshte katundarëve që martohuni pa kryer formalitetet ligjore. Veçanërisht ju lutemi, së bashku me zotin Dine Hoxha, që të keni mirësinë me ba mundimin deri në Ministrinë e Punëve Botnore me kërkue rezultatin që është dhënë për punëtorët (mjeshtrit) që kanë përgadit urën e Muhurrit, e cila është shumë e nevojshme për këto katunde.
Keni ba një sevap shumë të madh në plotësimin e kësaj çështje.
Zoti Dine Hoxha ju komunikon të falat e tij. Me nderime, Hashim Harkani.
--------------------------
Ekskluzive/ Pjesa e dytë e studimit të Halil Ramës e Shaqir Skarës për patriotin Dine Hoxha, i cilësuar si "Filozofi popullor i Ahmet Zogut", jepen fragmente të jetës e aktivitetit të gjërë të këtij atdhetari, i lënë në harresë gjatë viteve të diktaturës jo vetëm se vinte nga një familje e njohur bajraktare, por se shërbeu për shumë vite si këshilltar në Oborrin e Mbretit.
(Vijon nga numri i kaluar)
Arkivat dhe dëshmitë tregojnë se këshillat e Dine Hoxhës për Zogun, kurdoherë kanë qenë të sakta dhe në të mirë të punëve. Ndërsa qëndresa e njohur e Hoxhës bashkë me patriotë të tjerë dibranë e më gjërë, ishte një nga faktorët e rëndësishëm për mbrojtjen e trojeve nga ushtria pushtuese serbe.
Miqësia me Elez Isufin
...Pas pak, Haliti kërkoi leje me dalë. Rrugës, Tafë Kaziu i tha Halitit:
- Na preu Elezi.- Dine Hoxha, që deri në këto momente veçse kishte heshtur, ia ktheu: - Mos u tremb, or Tafë Kaziu! Qitja fishekët pushkës, se Elez Isufi nuk ka pre ndonjë mik brenda.
Takimi me Elez Isufin, për Dine Hoxhën, është mëse i nevojshëm. Kjo qe krisja e majorit muhurrak me Esat Pashën. Divorcin përfundimisht do ta bënte para 13 qershorit 1920, kohë kur u vra Esat Pashë Toptani. Ishte koha kur krerët e Dibrës po përgatiteshin për kryengritjen e përgjithshme, e zgjuarsia, urtia e trimëria e Dine Hoxhës kërkohej me patjetër.
"Kohë e humbur për mua ajo që kam qëndruar larg Elez Isufit",- u thoshte Dineja shpesh fshatarëve të tij. Është trim dhe atdhetar, dhe askush nuk është i humbur kur rreshtohet në të njëjtën llogore me të. Kjo periudhë përkon dhe me miqësinë e re që lidhi Dine Hoxha me Elez Isufin.
Qeveria e dalë nga Kongresi i Lushnjës brenda një kohe shumë të shkurtër, kishte arritur rezultate të mëdha në përpjekjet për bashkimin kombëtar dhe administrimin e vendit. (Arkiva, "Lufta e Dibrës 1920" – B.Xhafa, faqe 46-47, 126)
Kryengritja e 1920-ës, Dine Hoxha në ballë
"Jo 13 000 veta, por edhe 13 milionë ushtarë po të keni, ne e kemi da mendjen me ba pushkë, se me duar në brez nuk do të rrimë!",- qe vendosmëria dibrane përballë pushtuesit, në gojën e Dine Hoxhës.
"Në korrik 1920, kur ishte duke vazhduar lufta e Vlorës, nënkolonel Ramiz Dibra, senatori i Dibrës, Ramiz Daci dhe Jashar Erebara shkojnë nga Tirana në Dibër. Bëhej një mbledhje në katundin Arras, ku morën pjesë të gjithë krerët e arratisur e jo të arratisur: Ramiz Dibra, Elez Isufi, Dine e Izet Maqellara, Ramiz Daci, Shaqir e Dine Dema, Dine Hoxha, Selim Noka, Murat Kaloshi, Dervish Lusha, etj., në të cilën bisedohet çështja e një aksioni kundër Jugosllavisë, pa u këshilluar me Qeverinë.
Qëllimi i këtij aksioni, ishte të detyrohej Jugosllavia të tërhiqej në kufijtë e 1913 dhe, përveç kësaj, të lirohej edhe Dibra thjesht shqiptare, përndryshe dibranët do të luftonin për këtë qëllim, njëlloj siç luftonin vlonjatët për Vlorën, mbasi për Dibrën nuk mendonte as Qeveria, as edhe viset e tjera të Shqipërisë. U bisedua mbi koordinimin e forcave në një shtab të përbashkët dhe u caktua Elez Isufi si Komandant i Përgjithshëm. U vendos data e kryengritjes dhe u caktuan sektorët e vendosjes së forcave. Dine Hoxha lajmëroi komandantin jugosllav që ta lironte Dibrën shqiptare, por ai iu përgjigj: "Kjo i është lënë Jugosllavisë dhe nuk e lirojmë. Në rast se sulmoni, dijeni mirë se do t'ju presim me armë. Ushtria ime përbëhet prej 13000 vetave". "Jo 13 000 veta, por edhe 13 milionë ushtarë po të keni, ne e kemi da mendjen me ba pushkë, se me duar në brez nuk do të rrimë!".
Përgjigjja flakë për flakë e Dine Hoxhës e hutoi për një çast komandantin jugosllav. "Më 18:20, në mëngjes, filloi kryengritja në Lugjapravë-Shumbat prej Sufë Xhelilit: tek Ura e Lushës, prej Dervish Lushës e Murat Kaloshit; në Cap të Brezhdanit, prej Dine Hoxhës; në Grykë të Vogël, prej Demajve e Dan Camit".
Ultimatumi për gjeneralin serb
Vetëm dy ditë na ndanin nga data 15 Gusht 1920, kur tek vendi i quajtur Ferra e Pashës u mbajt Kuvendi i Arrasit, një kuvend i madh burrash që nuk ishte mbajtur herë tjetër.
Në të nuk merrte pjesë vetëm paria e Dibrës, por dhe 700-800 burra të tjerë.
Banorët e zonës, kuvende të tilla kishin dëgjuar vetëm në legjenda.
Në Kuvend merrnin pjesë burrat e Dibrës ("Tigrat" e Dibrës - i quajti E.Durham): Ramiz Bej Dibra, Dine Bej Maqellara, Izet Bej Maqellara (bejlerët e Maqellarës), Ramiz Daci, Jashar Erebara, Ismail Strazimiri, Dine Hoxha (Hajredin Aga-Muhurri), Selman Alia (Fushë Alie), Selë Bajraktari (Arras), Selim Noka, Haxhi Noka (Grykë Nokë), Murat Kaloshi, Avdi Kaloshi, Sali e Selim Kaloshi (Sinë), Dan Cami, Selman e Hakik Mena (Bajraktari i Lurës), Llan Destani (Lukan), Kurt e Dik Spata (Grykë Nokë), Ali Tahiri (Pira-Muhurr) e shumë burra të tjerë me zë nga të gjitha trevat e Dibrës. Kishte përfaqësues nga Daci i Kalisit e Lita i Ploshtanit, por dhe nga paria e Matit. Kuvendi bashkoi malësorët luftëtarë dhe i dërgoi mesazhin gjeneralit serb. "Do të lini kokën në trojet tona!". ("Ballafaqime Politike", faqe 159 – S.Vllamasi)
Erdhi përballja e armatosur. Sipas burimeve serbe, numri i përgjithshëm i kryengritësve shqiptarë që kryen mësymjen mbi trupat jugosllave e mercenare më 13-15 gusht 1920, arrinte në 4000 vetë dhe ishin nën komandën e Ramiz Beut, Elez Isufit, Dine Hoxhës dhe Dine Beut (Maqellarë), kurse fshatarët vendas, të cilët ngriheshin në kryengritje me afrimin e kolonave kryengritëse, komandoheshin nga paria e tyre: Murat Kaloshi, Selim Noka, Musatafa Kurtishi, Serdar Feta Beu, etj. (AM, Skopje, Pov.br.730, 24.08.1920, Debar).
Këshilltari më i afërt i mbretit Zogu I
"Duhet secili nga ne me e vendos një gur në themelet e këtij shteti, se nesër brezat që do të vijnë, do të na urojnë. Ndryshe, mallkimi i tyre, edhe pse kemi vdekur, do të bjerë mbi ne",- i thoshte shpesh Dine Hoxha, parisë së Dibrës. Pas vitit 1920, gjendja politike në Shqipëri ishte disi e turbullt. Paritë e vendit dhe familjet e mëdha nuk vendosnin dot se nga të qëndronin.
Në dhjetor të vitit 1924 vritet Elez Isufi, një figurë shumë e njohur në Dibër dhe në gjithë Shqipërinë. Për Dibrën dhe dibranët, kjo ishte një humbje e madhe. Dine Hoxha do të shprehej: "Mos më vini re në qoftë se do të përlotem! E kisha më tepër se mik". (Arkiva e Muzeut Dibër).
Në këtë kohë, Ahmet Zogu ishte bërë faktor politik, ndërsa dibrani i urtë dhe i zgjuar Dine Hoxha i kishte ndjekur hap pas hapi lëvizjet e tij. Si përfundim, i dha besën e dibranit për të mos e "tradhtuar", veçse ditën kur do të mbyllte sytë njëherë e përgjithmonë. Për Ahmet Zogun, Major Dine Hoxha nuk ishte vetëm një ushtarak rezervë me përvojë, por dhe një këshilltar tepër i besuar.
Në vitin 1928, Shqipëria u shpall Monarki dhe Ahmet Zogu, Mbret i shqiptarëve. Ky nuk ishte vendim i një pjese të Parlamentit të atëhershëm, por dhe një miratim i shumë prej parive të vendit.
Paria e Dibrës e përkrahu pothuajse unanimisht vendimin e Parlamentit. Dine Hoxha mundohej tashmë të bindte edhe të lëkundurit në Dibër, se vetëm monarkia dhe Ahmet Zogu si monark mund ta bëjnë Shqipërinë shtet. Deri më tani, shqiptarët kishin vuajtur të kishin shtetin e tyre. Lidhjet e vjetra të tij me Ahmet Zogun u forcuan edhe më shumë.
Fjalëpeshë në Oborrin e Mbretit
Kështu, profesorit popullor të urtë e të zgjuar iu hap rruga për në Tiranë. Dine Hoxha do të ishte i pranishëm edhe në takimet e ngushta, edhe në drekat e darkat ceremoniale që shtronte Ahmet Zogu. Këshillat e tij, kishin vlerë të padiskutueshme në Pallatin Mbretëror. Falë zgjuarsisë, urtisë dhe alegorisë dibrane të përdorur me mjaft delikatesë, ai qe i aftë të përballonte situata të ndërlikuara, të zgjidhte konflikte dhe të parandalonte gjakderdhje. Këto veti dhe mjaft të tjera si këto e justifikonin besimin që kishte Ahmet Zogu për Dine Hoxhën...
"Ahmet Zogu e ka da mendjen me e ba Shqipninë shtet e ne shqiptarëve me na afrue sa ma shumë me Perëndimin. Ky është taman burrë kombi. Duhet secili nga ne me e vendos një gur në themelet e këtij shteti, se nesër brezat që do të vijnë, do të na urojnë. Ndryshe, mallkimi i tyre, edhe pse kemi vdekur, do të bjerë mbi ne",- i thoshte shpesh Dine Hoxha parisë së Dibrës.
Vendosmëria për të qëndruar krah Zogut dhe për t'u bërë një përkrahës kryesor i tij, ishte e lartë. Kjo dukej dhe nga puna bindëse që Dine Hoxha kishte bërë jo vetëm në Muhurr e Katër Grykët, por në gjithë zonën e Dibrës. Dashamirësit dhe mbështetësit e Monarkisë tashmë në Dibër ishin shtuar dhe të gjithë ishin të bindur se vetëm me Ahmet Zogun në Fronin Mbretëror, Dibra dhe dibranët mund të shikonin më tepër se dritarja e shtëpisë së tyre.
Shtypi i kohës, për rolin Dines në Oborrin Mbretëror
Në qoftë se gjatë regjimit të Ahmet Zogut, mjaft nga gazetat e pavarura shkruanin për njerëzit që i qëndronin pranë si "dallkaukët e kombit", "sahanlëpirësit", "servilët", "mjeranët e politikës", Dine Hoxhën nuk mundën ta etiketojnë si të tillë. Shumë nga faqet e shtypit të kohës, shkruanin me shumë rezerva për të. Vlerësimet ishin nga më të ndryshmet, si: "Dibrani mendjendritur", "Sokrati pa shkollë", "Mbreti këshillohet nga plaku i zgjuar i Dibrës", etj. Debati që në atë kohë Dine Hoxha bëri me Kontin Çiano, la mbresa jo vetëm tek të pranishmit, por zgjoi kureshtjen edhe tek të huajt. Njëlloj si atëherë, më 14 Gusht 1920, me Gjeneralin serb. Në një darkë që kishte shtruar për nder të tij, Ahmet Zogu pyeti:
- Or Dine, ne kemi luftue bashkë tek Shkalla e Deshëve. Unë të kam dashtë dhe ti më ke falur një nga trimat e t'u më të mirë që ke patur. A do të më thuesh në sytë e nanës teme, si burrat: A ke mendue ndonjëherë të më zash vendin?! - Po,- tha Dineja, - unë kam mendue për ty. Në qoftë se do të të shkulnin nga Tirana, unë do të merresha me shtëpinë time, do të bëhesha zot i shtëpisë time dhe do të merresha me qetë.
E ëma e Zogut u zemërua shumë dhe i foli ashpër të birit:
- Bir, shtizat nuk mund t'i fusin të tjerët! Dine Hoxha shpon malin dhe jo thasët. Dine Hoxha është ushtar i Shqipërisë, në vijë të parë, sa herë që të shkelë hasmi në trojet tona dhe është mbret i mbretërve, dhe rrin mbret në kullën e tij… - E dëgjon! - i tha Dineja Zogut. Mbretërit që tremben, nuk flenë rehat se mos iu marrin fronin, vdesin para kohe. Unë dëshiroj të rrosh. Dine Hoxha e Murat Kaloshi, kurrë nuk do të ta marrin fronin ty, por do ta forcojnë atë. Ahmet Zogu kishte idenë se Dine Hoxha e Murat Kaloshi shkonin keq me njëri-tjetrin dhe kur dëgjoi se Dine Hoxha e Murat Kaloshi ishin një "pendë qe" që mund të hapnin hulli edhe në shkëmb, u ngrit në këmbë e thirri me të madhe: - "Hej, bre, Dine, si nuk ma mësuet gjuhën e Nantë Maleve të Dibrës!".
- Gjuhën e Nëntë Maleve tona e ka dijtë baba yt dhe Hoxha i Stambollit, tek i cili falej vetë Sulltani, - u përgjigj Dineja. Më pas, filozofi popullor dibran i tha Mbretit:
- Më vjen keq, Madhëri, se më duket se nuk e din nga je.
Ti je nga kulla e Gjon Zogut, që e ka vendin midis Muhurrit e Sinjës, që edhe sot quhet Kulla e Zogut. Është vetë Skënderbeu që solli të parët e tu si sundimtarë të Matit, që të mbrohej Shkalla e Deshëve kur Dibra të binte në dorë të pushtuesit serb, që nuk ra kurrë. Dibra të pru Mbret dhe nuk e di se cilët bajloza do të vijnë ta marrin fronin që të kemi dhëne ne. Në qofsha gjallë, do vritem ballë për ballë me bajlozat.
- Dëgjo, or bir! - ndërhyri e ëma e Mbretit.- Qofsha a mos qofsha unë, Dibra nuk ka me e dorzue kurrë Shqipërinë. Dibra ka për derë Dine Hoxhën…
E vetmja pakënaqësi ndaj mbretit
Në kohën kur Ahmet Zogu do të martohej me Geraldinën, ai pyeti shumë vetë nga këshilltarët e tij.
Pyeti edhe Dine Hoxhën.
- Si thua ti, Dine, a ta marr për grua Princeshën hungareze?
Dineja nuk bëri zë.
E pyeti përsëri.
Dineja, më në fund, foli:
- Merre, or mbret, merre Geraldinën, por me atë ti do të lindësh një djalë dhe djali, kur të rritet, do të kërkojë dajat e vet! Merre, or Mbret! Dine Hoxha e paska të vështirë me të këshillue sot...
Som.....
U vendos data e kryengritjes dhe u caktuan sektorët e vendosjes së forcave. Dine Hoxha lajmëroi komandantin jugosllav që ta lironte Dibrën shqiptare, por ai iu përgjigj: "Kjo i është lënë Jugosllavisë dhe nuk e lirojmë. Në rast se sulmoni, dijeni mirë se do t'ju presim me armë. Ushtria ime përbëhet prej 13000 vetave". "Jo 13 000 veta, por edhe 13 milionë ushtarë po të keni, ne e kemi da mendjen me ba pushkë, se me duar në brez nuk do të rrimë!".
"Duhet secili nga ne me e vendos një gur në themelet e këtij shteti, se nesër brezat që do të vijnë, do të na urojnë. Ndryshe, mallkimi i tyre, edhe pse kemi vdekur, do të bjerë mbi ne",- i thoshte shpesh Dine Hoxha, parisë së Dibrës. Pas vitit 1920, gjendja politike në Shqipëri ishte disi e turbullt. Paritë e vendit dhe familjet e mëdha nuk vendosnin dot se nga të qëndronin.
Alegoria e hollë dhe brilante e Dine Hoxhës, ka bërë të mundur që mbreti Zog t'i shpëtojë për mrekulli atentatit në Vjenë... Dhe konkretisht, ja si ka ndodhur, treguar nga goja e Isuf
Dine Hoxha Nr. 2
Atentati ndaj Mbretit në Vjenë
Si e shpëtoi Zogun, Dine Hoxha
Alegoria e hollë dhe brilante e Dine Hoxhës, ka bërë të mundur që mbreti Zog t'i shpëtojë për mrekulli atentatit në Vjenë... Dhe konkretisht, ja si ka ndodhur, treguar nga goja e Isuf Peçit, shofer i Ahmet Zogut. Në shtëpinë e Dine Hoxhës vjen Konsulli jugosllav, pikërisht në periudhën kur Zogu ndodhej në Vjenë për konsultë mjekësore. Me buzë në gaz, i huaji pyeti Dine Hoxhën: - Pas Zogut, kush do të jetë Mbret në Shqipëri? E Dine Hoxha, tepër i zgjuar, duke kuptuar gjithçka, flakë për flakë përgjigjet: - Pas Zogut, në Shqipëri nuk ka Mbret. Duke u ndarë ftohtë me Konsullin jugosllav, drejt Vjenës, Dine Hoxha nisi këtë telegram: "Ahmet Bej Zogut, Hotel "Imperial", Vjenë: "Paria e këtushme ka vendosur me therë kaun e madh. Mos i leni ta therin. Me shnet, Dine Hoxha!".
(Arkiva. Kujtime të Isuf Peçit, shofer i Ahmet Zogut)
"Letër. Fort i dashtuni, zotni Jashar Erebara! Po ju pyes për shëndetin e zotnisë tuej. Ka dashtë Allahu edhe na jemi mirë. Për sa më shkruejshi, ju faleminderit. Prefektura nuk interesohet për çështjen tonë. Ato rrogat i marrin rregullisht. Ne nuk jemi mësue me kotakçillëqe e për këtë kemi vendosë me dhanë dorëheqjen. Këtu kishte çrregullime të mëdha, në çdo pikëpamje. Prefekti ju thoshte katundarëve që martohuni pa kryer formalitetet ligjore. Veçanërisht ju lutemi, së bashku me zotin Dine Hoxha, që të keni mirësinë me ba mundimin deri në Ministrinë e Punëve Botnore me kërkue rezultatin që është dhënë për punëtorët (mjeshtrit) që kanë përgadit urën e Muhurrit, e cila është shumë e nevojshme për këto katunde.
Keni ba një sevap shumë të madh në plotësimin e kësaj çështje.
Zoti Dine Hoxha ju komunikon të falat e tij. Me nderime, Hashim Harkani.
--------------------------
Ekskluzive/ Pjesa e dytë e studimit të Halil Ramës e Shaqir Skarës për patriotin Dine Hoxha, i cilësuar si "Filozofi popullor i Ahmet Zogut", jepen fragmente të jetës e aktivitetit të gjërë të këtij atdhetari, i lënë në harresë gjatë viteve të diktaturës jo vetëm se vinte nga një familje e njohur bajraktare, por se shërbeu për shumë vite si këshilltar në Oborrin e Mbretit.
(Vijon nga numri i kaluar)
Arkivat dhe dëshmitë tregojnë se këshillat e Dine Hoxhës për Zogun, kurdoherë kanë qenë të sakta dhe në të mirë të punëve. Ndërsa qëndresa e njohur e Hoxhës bashkë me patriotë të tjerë dibranë e më gjërë, ishte një nga faktorët e rëndësishëm për mbrojtjen e trojeve nga ushtria pushtuese serbe.
Miqësia me Elez Isufin
...Pas pak, Haliti kërkoi leje me dalë. Rrugës, Tafë Kaziu i tha Halitit:
- Na preu Elezi.- Dine Hoxha, që deri në këto momente veçse kishte heshtur, ia ktheu: - Mos u tremb, or Tafë Kaziu! Qitja fishekët pushkës, se Elez Isufi nuk ka pre ndonjë mik brenda.
Takimi me Elez Isufin, për Dine Hoxhën, është mëse i nevojshëm. Kjo qe krisja e majorit muhurrak me Esat Pashën. Divorcin përfundimisht do ta bënte para 13 qershorit 1920, kohë kur u vra Esat Pashë Toptani. Ishte koha kur krerët e Dibrës po përgatiteshin për kryengritjen e përgjithshme, e zgjuarsia, urtia e trimëria e Dine Hoxhës kërkohej me patjetër.
"Kohë e humbur për mua ajo që kam qëndruar larg Elez Isufit",- u thoshte Dineja shpesh fshatarëve të tij. Është trim dhe atdhetar, dhe askush nuk është i humbur kur rreshtohet në të njëjtën llogore me të. Kjo periudhë përkon dhe me miqësinë e re që lidhi Dine Hoxha me Elez Isufin.
Qeveria e dalë nga Kongresi i Lushnjës brenda një kohe shumë të shkurtër, kishte arritur rezultate të mëdha në përpjekjet për bashkimin kombëtar dhe administrimin e vendit. (Arkiva, "Lufta e Dibrës 1920" – B.Xhafa, faqe 46-47, 126)
Kryengritja e 1920-ës, Dine Hoxha në ballë
"Jo 13 000 veta, por edhe 13 milionë ushtarë po të keni, ne e kemi da mendjen me ba pushkë, se me duar në brez nuk do të rrimë!",- qe vendosmëria dibrane përballë pushtuesit, në gojën e Dine Hoxhës.
"Në korrik 1920, kur ishte duke vazhduar lufta e Vlorës, nënkolonel Ramiz Dibra, senatori i Dibrës, Ramiz Daci dhe Jashar Erebara shkojnë nga Tirana në Dibër. Bëhej një mbledhje në katundin Arras, ku morën pjesë të gjithë krerët e arratisur e jo të arratisur: Ramiz Dibra, Elez Isufi, Dine e Izet Maqellara, Ramiz Daci, Shaqir e Dine Dema, Dine Hoxha, Selim Noka, Murat Kaloshi, Dervish Lusha, etj., në të cilën bisedohet çështja e një aksioni kundër Jugosllavisë, pa u këshilluar me Qeverinë.
Qëllimi i këtij aksioni, ishte të detyrohej Jugosllavia të tërhiqej në kufijtë e 1913 dhe, përveç kësaj, të lirohej edhe Dibra thjesht shqiptare, përndryshe dibranët do të luftonin për këtë qëllim, njëlloj siç luftonin vlonjatët për Vlorën, mbasi për Dibrën nuk mendonte as Qeveria, as edhe viset e tjera të Shqipërisë. U bisedua mbi koordinimin e forcave në një shtab të përbashkët dhe u caktua Elez Isufi si Komandant i Përgjithshëm. U vendos data e kryengritjes dhe u caktuan sektorët e vendosjes së forcave. Dine Hoxha lajmëroi komandantin jugosllav që ta lironte Dibrën shqiptare, por ai iu përgjigj: "Kjo i është lënë Jugosllavisë dhe nuk e lirojmë. Në rast se sulmoni, dijeni mirë se do t'ju presim me armë. Ushtria ime përbëhet prej 13000 vetave". "Jo 13 000 veta, por edhe 13 milionë ushtarë po të keni, ne e kemi da mendjen me ba pushkë, se me duar në brez nuk do të rrimë!".
Përgjigjja flakë për flakë e Dine Hoxhës e hutoi për një çast komandantin jugosllav. "Më 18:20, në mëngjes, filloi kryengritja në Lugjapravë-Shumbat prej Sufë Xhelilit: tek Ura e Lushës, prej Dervish Lushës e Murat Kaloshit; në Cap të Brezhdanit, prej Dine Hoxhës; në Grykë të Vogël, prej Demajve e Dan Camit".
Ultimatumi për gjeneralin serb
Vetëm dy ditë na ndanin nga data 15 Gusht 1920, kur tek vendi i quajtur Ferra e Pashës u mbajt Kuvendi i Arrasit, një kuvend i madh burrash që nuk ishte mbajtur herë tjetër.
Në të nuk merrte pjesë vetëm paria e Dibrës, por dhe 700-800 burra të tjerë.
Banorët e zonës, kuvende të tilla kishin dëgjuar vetëm në legjenda.
Në Kuvend merrnin pjesë burrat e Dibrës ("Tigrat" e Dibrës - i quajti E.Durham): Ramiz Bej Dibra, Dine Bej Maqellara, Izet Bej Maqellara (bejlerët e Maqellarës), Ramiz Daci, Jashar Erebara, Ismail Strazimiri, Dine Hoxha (Hajredin Aga-Muhurri), Selman Alia (Fushë Alie), Selë Bajraktari (Arras), Selim Noka, Haxhi Noka (Grykë Nokë), Murat Kaloshi, Avdi Kaloshi, Sali e Selim Kaloshi (Sinë), Dan Cami, Selman e Hakik Mena (Bajraktari i Lurës), Llan Destani (Lukan), Kurt e Dik Spata (Grykë Nokë), Ali Tahiri (Pira-Muhurr) e shumë burra të tjerë me zë nga të gjitha trevat e Dibrës. Kishte përfaqësues nga Daci i Kalisit e Lita i Ploshtanit, por dhe nga paria e Matit. Kuvendi bashkoi malësorët luftëtarë dhe i dërgoi mesazhin gjeneralit serb. "Do të lini kokën në trojet tona!". ("Ballafaqime Politike", faqe 159 – S.Vllamasi)
Erdhi përballja e armatosur. Sipas burimeve serbe, numri i përgjithshëm i kryengritësve shqiptarë që kryen mësymjen mbi trupat jugosllave e mercenare më 13-15 gusht 1920, arrinte në 4000 vetë dhe ishin nën komandën e Ramiz Beut, Elez Isufit, Dine Hoxhës dhe Dine Beut (Maqellarë), kurse fshatarët vendas, të cilët ngriheshin në kryengritje me afrimin e kolonave kryengritëse, komandoheshin nga paria e tyre: Murat Kaloshi, Selim Noka, Musatafa Kurtishi, Serdar Feta Beu, etj. (AM, Skopje, Pov.br.730, 24.08.1920, Debar).
Këshilltari më i afërt i mbretit Zogu I
"Duhet secili nga ne me e vendos një gur në themelet e këtij shteti, se nesër brezat që do të vijnë, do të na urojnë. Ndryshe, mallkimi i tyre, edhe pse kemi vdekur, do të bjerë mbi ne",- i thoshte shpesh Dine Hoxha, parisë së Dibrës. Pas vitit 1920, gjendja politike në Shqipëri ishte disi e turbullt. Paritë e vendit dhe familjet e mëdha nuk vendosnin dot se nga të qëndronin.
Në dhjetor të vitit 1924 vritet Elez Isufi, një figurë shumë e njohur në Dibër dhe në gjithë Shqipërinë. Për Dibrën dhe dibranët, kjo ishte një humbje e madhe. Dine Hoxha do të shprehej: "Mos më vini re në qoftë se do të përlotem! E kisha më tepër se mik". (Arkiva e Muzeut Dibër).
Në këtë kohë, Ahmet Zogu ishte bërë faktor politik, ndërsa dibrani i urtë dhe i zgjuar Dine Hoxha i kishte ndjekur hap pas hapi lëvizjet e tij. Si përfundim, i dha besën e dibranit për të mos e "tradhtuar", veçse ditën kur do të mbyllte sytë njëherë e përgjithmonë. Për Ahmet Zogun, Major Dine Hoxha nuk ishte vetëm një ushtarak rezervë me përvojë, por dhe një këshilltar tepër i besuar.
Në vitin 1928, Shqipëria u shpall Monarki dhe Ahmet Zogu, Mbret i shqiptarëve. Ky nuk ishte vendim i një pjese të Parlamentit të atëhershëm, por dhe një miratim i shumë prej parive të vendit.
Paria e Dibrës e përkrahu pothuajse unanimisht vendimin e Parlamentit. Dine Hoxha mundohej tashmë të bindte edhe të lëkundurit në Dibër, se vetëm monarkia dhe Ahmet Zogu si monark mund ta bëjnë Shqipërinë shtet. Deri më tani, shqiptarët kishin vuajtur të kishin shtetin e tyre. Lidhjet e vjetra të tij me Ahmet Zogun u forcuan edhe më shumë.
Fjalëpeshë në Oborrin e Mbretit
Kështu, profesorit popullor të urtë e të zgjuar iu hap rruga për në Tiranë. Dine Hoxha do të ishte i pranishëm edhe në takimet e ngushta, edhe në drekat e darkat ceremoniale që shtronte Ahmet Zogu. Këshillat e tij, kishin vlerë të padiskutueshme në Pallatin Mbretëror. Falë zgjuarsisë, urtisë dhe alegorisë dibrane të përdorur me mjaft delikatesë, ai qe i aftë të përballonte situata të ndërlikuara, të zgjidhte konflikte dhe të parandalonte gjakderdhje. Këto veti dhe mjaft të tjera si këto e justifikonin besimin që kishte Ahmet Zogu për Dine Hoxhën...
"Ahmet Zogu e ka da mendjen me e ba Shqipninë shtet e ne shqiptarëve me na afrue sa ma shumë me Perëndimin. Ky është taman burrë kombi. Duhet secili nga ne me e vendos një gur në themelet e këtij shteti, se nesër brezat që do të vijnë, do të na urojnë. Ndryshe, mallkimi i tyre, edhe pse kemi vdekur, do të bjerë mbi ne",- i thoshte shpesh Dine Hoxha parisë së Dibrës.
Vendosmëria për të qëndruar krah Zogut dhe për t'u bërë një përkrahës kryesor i tij, ishte e lartë. Kjo dukej dhe nga puna bindëse që Dine Hoxha kishte bërë jo vetëm në Muhurr e Katër Grykët, por në gjithë zonën e Dibrës. Dashamirësit dhe mbështetësit e Monarkisë tashmë në Dibër ishin shtuar dhe të gjithë ishin të bindur se vetëm me Ahmet Zogun në Fronin Mbretëror, Dibra dhe dibranët mund të shikonin më tepër se dritarja e shtëpisë së tyre.
Shtypi i kohës, për rolin Dines në Oborrin Mbretëror
Në qoftë se gjatë regjimit të Ahmet Zogut, mjaft nga gazetat e pavarura shkruanin për njerëzit që i qëndronin pranë si "dallkaukët e kombit", "sahanlëpirësit", "servilët", "mjeranët e politikës", Dine Hoxhën nuk mundën ta etiketojnë si të tillë. Shumë nga faqet e shtypit të kohës, shkruanin me shumë rezerva për të. Vlerësimet ishin nga më të ndryshmet, si: "Dibrani mendjendritur", "Sokrati pa shkollë", "Mbreti këshillohet nga plaku i zgjuar i Dibrës", etj. Debati që në atë kohë Dine Hoxha bëri me Kontin Çiano, la mbresa jo vetëm tek të pranishmit, por zgjoi kureshtjen edhe tek të huajt. Njëlloj si atëherë, më 14 Gusht 1920, me Gjeneralin serb. Në një darkë që kishte shtruar për nder të tij, Ahmet Zogu pyeti:
- Or Dine, ne kemi luftue bashkë tek Shkalla e Deshëve. Unë të kam dashtë dhe ti më ke falur një nga trimat e t'u më të mirë që ke patur. A do të më thuesh në sytë e nanës teme, si burrat: A ke mendue ndonjëherë të më zash vendin?! - Po,- tha Dineja, - unë kam mendue për ty. Në qoftë se do të të shkulnin nga Tirana, unë do të merresha me shtëpinë time, do të bëhesha zot i shtëpisë time dhe do të merresha me qetë.
E ëma e Zogut u zemërua shumë dhe i foli ashpër të birit:
- Bir, shtizat nuk mund t'i fusin të tjerët! Dine Hoxha shpon malin dhe jo thasët. Dine Hoxha është ushtar i Shqipërisë, në vijë të parë, sa herë që të shkelë hasmi në trojet tona dhe është mbret i mbretërve, dhe rrin mbret në kullën e tij… - E dëgjon! - i tha Dineja Zogut. Mbretërit që tremben, nuk flenë rehat se mos iu marrin fronin, vdesin para kohe. Unë dëshiroj të rrosh. Dine Hoxha e Murat Kaloshi, kurrë nuk do të ta marrin fronin ty, por do ta forcojnë atë. Ahmet Zogu kishte idenë se Dine Hoxha e Murat Kaloshi shkonin keq me njëri-tjetrin dhe kur dëgjoi se Dine Hoxha e Murat Kaloshi ishin një "pendë qe" që mund të hapnin hulli edhe në shkëmb, u ngrit në këmbë e thirri me të madhe: - "Hej, bre, Dine, si nuk ma mësuet gjuhën e Nantë Maleve të Dibrës!".
- Gjuhën e Nëntë Maleve tona e ka dijtë baba yt dhe Hoxha i Stambollit, tek i cili falej vetë Sulltani, - u përgjigj Dineja. Më pas, filozofi popullor dibran i tha Mbretit:
- Më vjen keq, Madhëri, se më duket se nuk e din nga je.
Ti je nga kulla e Gjon Zogut, që e ka vendin midis Muhurrit e Sinjës, që edhe sot quhet Kulla e Zogut. Është vetë Skënderbeu që solli të parët e tu si sundimtarë të Matit, që të mbrohej Shkalla e Deshëve kur Dibra të binte në dorë të pushtuesit serb, që nuk ra kurrë. Dibra të pru Mbret dhe nuk e di se cilët bajloza do të vijnë ta marrin fronin që të kemi dhëne ne. Në qofsha gjallë, do vritem ballë për ballë me bajlozat.
- Dëgjo, or bir! - ndërhyri e ëma e Mbretit.- Qofsha a mos qofsha unë, Dibra nuk ka me e dorzue kurrë Shqipërinë. Dibra ka për derë Dine Hoxhën…
E vetmja pakënaqësi ndaj mbretit
Në kohën kur Ahmet Zogu do të martohej me Geraldinën, ai pyeti shumë vetë nga këshilltarët e tij.
Pyeti edhe Dine Hoxhën.
- Si thua ti, Dine, a ta marr për grua Princeshën hungareze?
Dineja nuk bëri zë.
E pyeti përsëri.
Dineja, më në fund, foli:
- Merre, or mbret, merre Geraldinën, por me atë ti do të lindësh një djalë dhe djali, kur të rritet, do të kërkojë dajat e vet! Merre, or Mbret! Dine Hoxha e paska të vështirë me të këshillue sot...
Som.....
U vendos data e kryengritjes dhe u caktuan sektorët e vendosjes së forcave. Dine Hoxha lajmëroi komandantin jugosllav që ta lironte Dibrën shqiptare, por ai iu përgjigj: "Kjo i është lënë Jugosllavisë dhe nuk e lirojmë. Në rast se sulmoni, dijeni mirë se do t'ju presim me armë. Ushtria ime përbëhet prej 13000 vetave". "Jo 13 000 veta, por edhe 13 milionë ushtarë po të keni, ne e kemi da mendjen me ba pushkë, se me duar në brez nuk do të rrimë!".
"Duhet secili nga ne me e vendos një gur në themelet e këtij shteti, se nesër brezat që do të vijnë, do të na urojnë. Ndryshe, mallkimi i tyre, edhe pse kemi vdekur, do të bjerë mbi ne",- i thoshte shpesh Dine Hoxha, parisë së Dibrës. Pas vitit 1920, gjendja politike në Shqipëri ishte disi e turbullt. Paritë e vendit dhe familjet e mëdha nuk vendosnin dot se nga të qëndronin.
No comments:
Post a Comment