Nga sa thotë Volterano kuptohet se gjon Kastrioti i tha historianit që ta quante Gjon Dibrani dhe më shqip se kaq nuk mund të thuhet e vërteta e Kastriotëve Dibranë të Kidnit. Herodoti përmend mbretin Kidni dhe Trojen e tij, Volterano përmend Gjon Dibranin dhe Trojen e tij, Dhimitër Frangu e thotë shqip: të fundit ranë, qyteti i Shkodrës dhe ai I Kidnës. Pra Kastriotët bij të mbretit Kidni jetonin në qytetin Emathja të Kidnës i cili konturohet me lagjet e tij në formën e një shqiponje gjigande. Në krahun verior ky qytet ka lagjet: As-Tush, Celi-Asi, Fajkue, Kaluer, Kodra e Pareve, Kulla e Gjonit, Pusi i Gjonit, Kodra e Gështenjës i rrethua më mure të cilat duken edhe sot e kësaj dite.në qendër të qytetit Emathja zgjatur në lindje me toponim Thekna dhe Vrenjt që duken si koka të shqiponjës që mbajnë mbi krye Malin e Bardhë i cili me bardhësinë e tij është një copë e madhe prej alabastri të pastër në të cilin nuk rritet asnjë lloj bimësie. Trupi i qytetit Emathja vazhdon me kalanë e Tur-Valisë ose me qartë Vrulli i Volitshëm me Volezën, kishat e Kastriotit, Trojen, Kastriotin, Varret e Kastriotit, Kroin e Kastriotit me Kuke, Troivjoll, Varret e Kidnit, Varret e Troivjollit, Kullën e Troivjollit, Muresat e fortifikuara, Kullën e Lalit dhe Kroin e Tushit në përëndim. Krahu tjetër i qytetit shqiponjë përbëhet nga lagjet, Solomon, Vaj, Brest Epër, Brest Poshtë, Kishat, Lerat e Skurës, Kodra e Kullës së Asit. Në odat e Kidnës kam dëgjuar vazhdimisht pleqtë kur thonin se qyteti ishte aq i madh sa macja kalonte çati më çati e pinte ujë në Dri të Zi. Kulla e Gjon Kastriotit ndodhet pikërisht në këtë qytet shqiponjë të quajtur Emathja. Gjergj Kastrioti lindi më 6 maj 1405 në kullën e Gjon Dibranit në Emathja të Troivjollit në Kidë të Dibrës Poshtë. Ishte dita e festës së Shën Gjergjit kur lindi djali dhe meqë edhe stërgjyshi i tij quhej Gjergj kjo u quajt shenjë mirësie dhe u pagëzua në kishën e Kastriotit me emrin e shenjtë Gjergj Kastrioti. Hoxhë Brunga në vitin 1970 më ka lënë amanet që ta shkruaj se Gjergj Kastrioti ka lindur në qytetin Emathja në lagjen Celi-Asi. Këtë ia ka thënë profesor i historisë kur vazhdonte studimet në Stamboll. Marin Barleti e thotë qartë se Gjergj Kastrioti lindi në Emathja dhe me të vërtete kulla e Gjon Kastriotit ndodhet në Celi-As, Troj Kastriot të Qytetit Emathja. Kjo ditë e lumturueme e bëri Gjergj Kastriotin të famshëm i cili më vonë iu dha titulli Skëndërbe. Po kështu Marin Barleti thotë se Skëndërbeu u kthye me 300 dibranë në Dibër Poshtë. E gjithë lufta e Skëndërbeut e përshkruar nga Marin Barleti identifikon qartë se Dibranët ishin epiqendra e ushtrisë së tij, qëndresa, balli i betejës, në daç për ushtarë në daç për komandantë, në daç për besë në daç për trimëri, në daç për zgjuarsi. Dibranët qëndronin përkrah Gjergj Kastrioti duke zbatuar zakonet e fisit e të vëllazërisë Epirotas-Pellazg, se në të mirë e në të keq vëllau do ti qëndrojë besnik vëllait deri në vdekje. Por në të njëjtën kohë zbatohej edhe ligji i lashtë i fisit Ilir se mbreti është populli dhe populli është mbreti. Ndaj dhe Dibranët, këta vëllezër të gjakut të Skëndërbeut Kidnak shkonin në luftë përkrah tij pa shpërblime. Të tjerët Skëndërbeu i paguante deri në një dukatë në ditë.
Origjina e Kidnës
Origjina e Kidnës dhe e bijëve të vetë Kastriotit është një dhe e pandarë qëkur Zoti vendosi këtu njeriun e parë tek Kryqi Ujor, që në Etruskishtën e vjetër do të thotë Kidine. Kryqi Ujor natyral formohet nga derdhja e lumit Seta dhe Grama në Drin të Zi. Kronikat turke e thonë qartë se Gjon Kastrioti kur u mund nga Sulltani i cili mori peng edhe djemtë e tij, u kthye në krahinën e tij që ndodhet midis Matit të Dibrës dhe e cila është dhe Kidna e tij. Kthimi i Gjergj Kastriotit në atdheun e tij e tronditi aq shumë sulltanin duke e hidhëruar pa masë, ndaj sulltani caktoi të katërtin kalif të Anadollit Ali Pashën duke e vënë në krye të 40 mijë forcave ushtarake për ta sulmuar Skëndërbeun në fushën e Troivjollit në qytetin e Kidnës, Emathja për ta zbuar atë me gjak e me farë. At Binard Bilota i pari prift i të parit fshat arbëresh i quajtur Fransita në Italinë e Jugut në veprën e çmuar të tij "Shpata e Skëndërbeut në Dibër Poshtë" e përshkruan këtë betejë të 29 qershorit 1444 në Livadhet e Troivjollit në Dibër Poshtë ku në krye të këtyre livadheve ndodhet edhe sot katundi i vogël me të njëjtin emër. Sot ndodhet katundi Kuke ku është toponim original Troj-Viogjel ose si është shkruajtur Troivjolli. Marin Barleti dhe At Binard Bilota japin datën e betejës 29 qershor 1444 por Binard Bilota na bën një përshkrim më të hollësishëm si emrat e gjeneralëve të Ali Pashës, vendosja në të majtë e në të djathtë të Dibrës, po ashtu gjeneralët e Skëndërbeut dhe vendosjen në të majtë e në të djathtë të Dibrës në përballje me secilin general turk. Bilota na flet për etapat përgatitore të Skëndërbeut i cili shkonte kullë më kullë në Dibër duke u dhënë zemër vëllezërve të tij Dibranë tek të cilët kishte shpresat e fitores. Dibranët i kthyen edhe plugjet edhe veglat e tjera të punës në shpata. Dibranët dhuruan me mijëra kokë bagëti të cilat u therën për luftatarët e Skëndërbeut. Në drejtim veri-jug të livadheve të Troivjollit u hapën transhe të cilat u mbuluan për ti përdorur si kurthe për kalorësinë turke ditën e betejë. Në Troivjoll të Kidnës në Dibër Poshtë çdo gjë ishte bërë gati. Kjo betejë u zhvillua duke respktuar rregullat e luftës sa asaj kohe ku ushtritë kundërshtare para fillimit të betejës vendoseshin përballë njëra-tjetrës të rradhitura gati për tu rënë borive të sulmit të përgjakshëm aty në Troivjoll.
Ali Pasha
Ali Pasha hyri me 25 mijë forca nga Kosova drejt Dibrës Poshtë nga ana veriore e Drinit të Zi dhe vendosi shatorren e tij pranë fshatit Topuzë. Pjesën tjetër prej 15 mijë forcash të komanduara nga Abdu Xhafari e vendosi në fushën e Ohrit 6 orë larg fushës së Troivjollit për të goditur pas shpine Skëndërbeun në fushën e betejës. Me të rënë dielli në majat e Runjës e Kurorës së Lurës filloi beteja. Një betejë shiu e breshëri bëri që që për një moment të ndalej beteja. Pas pushimit të rrebeshit beteja filloi përsëri me sulm nga ana e Skëndërbeut. Ali Pasha kish vënë komandën në perëndim të fushës së Troivjollit ku edhe sot quhet Tabe e Ali Pashës. Forcat e Ali Pashës gati të përgjysmuara nga Skëndërbeu nëpër prita ku luftëtarët turq thonë se në zabele edhe zogjtë linin pendët dhe pas çdo lise e guri qëndronte një shqipëtar që të godisnin me shigjetat e tyre helmuese. Këto prita synonin së pari kapjen rob dhe asgjesimin e oficerëve dhe komandantëve turq. Skëndërbeu i vendosi forcat e tij në formë patkoi në lindje të fushë betejës së Troivjollit. Rrezet e diellit u binin në sy turqve duke ua vështirësuar dy luftimet. Në një moment kritik Ali Pasha gati u zu rob. Oficerët e tij e ndihmuan duke e lidhur pas barkut të kalit dhe bashkë me ta u fsheh në një ferrë të madhe poshtë Tabes në drejtim të Shatorreve duke pritur ardhjen e Abu Xhafarit nga fusha e Ohrit që sot quhet fusha e Sheherit dhe me të vërtetë që është 6 orë larg me fushën e Troivjollit në Dibër poshtë. Sot ruhet toponim i Tabe e Ali Pashës dhe ferra e Pashës. Si Marin Barleti, At Binard Bilota, historianët turq Idriz Tiblizi, Shehrezade, Emerin, Anonimat etj e përshkruajnë këtë betejë si më fatalen në tërë luftrat që turqit kishin bërë deri atëherë. Siç e thamë që beteja e Troivjollit është e para dhe e fundit nga betejat e Skëndërbeut i cili i pranoi rregullat e asaj lufte me rradhitje. Një betejë e tillë me rradhitje të formacioneve të ushtrisë nuk mund të zhvillohet në pyje të dendura, në male të rrëpira, në moçalishte e në ferra përveçse në livadhet e Troivjollit të cilat janë në formë rombi me gjerësi 3 km nga derdhja e përroit të Troivjollit deri në derdhjen e përroit të Terzishtit në Drin të Zi dhe
7 km nga vorbulla e rrasës së Sukës deri tek kulla e Gjon Kastriotit.
Historianët
Historianët shqipëtar, turq etj, thonë se ushtarët turq shumica të plagosur ngaqë i shtërngoi fort si në darë ushtria e Skëndërbeut në ikje e sipër u mbytën në Drin të Zi duke iu lutur më kotë Zotit që ti shpëtonte. Cila fushë është kaq pranë Drinit të Zi sa fusha e Troivjollit në Dibër Poshtë? Megjithëse epiqendra e luftimeve ishte midis përroit të Troivjollit dhe përroit të Tërzishtit ajo pati shtrirje në fushën e Asit të Thatë deri në Gjorajce e në Kobën në Përroin Shkumaje. Kurse në tërheqje forcat turke u shkatërruan në veri të Dibrës poshtë si në Durresa, fushë të Shkumbatit deri në thellësi të maleve të veriut, Kala e Doda duke u dërmuar me shkopinj në ikje e sipër. Fan.S.Noli thotë se në betejën e Troivjollit, Skëndërbeut i ranë 120 kapedanë midis tyre edhe kushëriri nga nëna, Kuqo Suli. Këta kapedanë janë varrosur në Troivjoll ku sot quhen Varret e Vogjla, Varret e Kidnit, Varret e Dragojve. Në betejë të Troivjollit mori pjesë princesha e Kidnit Mamica Kastrioti 38 vjeçare. Ajo i kishte dhënë fjalën babës Gjon Kastriotit se po nuk u kthye gjallë Gjergji armët e tua do ti ngjesh dhe do të luftoj me lavdi për të mbrojtur mbretërinë, atdheun e të parëve, për Trojën tonë, Arbërinë. Shkurtimisht po i përmend këto pjesë pasi më gjerë i kam shtjelluar në librin "Kastriotët e Kidës Skëndërbegas" ku sqaroj se varri i Juvanit mbi Xhytet është varri i Gjon Kastriotit të cilin e thërisnin Juvani. Fitorja e Troivjollit u dha zemër shqipëtarëve dhe dështoi plani i sullatnit për ta shuar Skëndërbeun me gjak, farë e vëllazëri. Këtij plani i qëndroi me 6 gusht 1456 edhe sulltan Mehmeti i cili duke i prerë në besë Kidnakut, besë të cilën ata ja dhanë kur ua kërkoi masakroi 22 mijë burra, gra, pleq, fëmijë, 8 mijë ishin burra Kidnakë, këtë thotë Skëndërbeu përpara senatit të Romës (ishin 8 mijë burra nga gjaku im që po ti kisha ato tani nuk do të kisha nevojë për ndihmën e askujt. Me këto fjalë ai tregon se është me gjak e me farë vetëm Kidnak. Këto dy beteja të orientuara në vend origjinën e Skëndërbeut vërteton atë që sulltanët ia dinin se ku e kishte origjinën Skëndërbeu, në Kidë dhe vetëm në Kidë të Dibrës Poshtë. Si përfundim: Kastriotët janë bij pasardhës të mbretit Kidni. Qyteti i Kidnës quhet Emathja. Troivjolli është në Kidë të Dibrës Poshtë. Beteja e Troivjollit u zhvillua më 29 qershor 1444 në livadhet e Troivjollit në Dibër Poshë. Të gjitha toponimet janë ekzakte dhe ruhen deri në ditët e sotme origjinale siç i kemi paraqitur në këtë studim historik të vërtetë. Me të drejtë zoti Xhelal Ndreu intelektual i shquar i cili zotëronte 5 gjuhë të huaja ka thënë: Sa fatlumë janë këta njerëz që Zoti i vendosi në Pellgun e Asit në Troivjoll të Kidnës në këtë oaz Perëndie. Kurse historiani dr. Aleksandër Lambrekt ka thënë se: "Me historinë e Shqipëtarëve krenohemi të gjithë dhe veçanërisht Shqipëtarët kanë të drejtë të krenohen me historinë e tyre madhështore.
No comments:
Post a Comment